English
Trong khuôn khổ chương trình hợp tác giữa Việt Nam với Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) về nghiên cứu, phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình, từ ngày 21-23/3/2024, ông Hua Liu – Phó Tổng Giám đốc IAEA phụ trách các Chương trình Hợp tác kỹ thuật (TC) sang Việt Nam dự Lễ kỷ niệm 40 năm vận hành Lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu Đà Lạt, cũng như thăm và làm việc tại một số cơ sở đã tiếp nhận viện trợ của IAEA và có những kết quả nổi bật trong ứng dụng năng lượng nguyên tử vào các hoạt động kinh tế, xã hội trong suốt những năm qua.
Sáng ngày 21/3/2024, ông Hua Liu – Phó Tổng Giám đốc phụ trách hợp tác kỹ thuật của IAEA và ông Gashaw Gebeyehu Wolde, Quyền Trưởng Ban Châu Á Thái Bình Dương, Vụ Hợp tác kỹ thuật, IAEA đã đến thăm và làm việc với Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (NLNTVN).
Tiếp đoàn công tác của IAEA có bà Trần Bích Ngọc, Vụ trưởng Vụ Năng lượng nguyên tử, điều phối viên quốc gia của Việt Nam tại IAEA. Về phía Viện NLNTVN có ông Trần Chí Thành, Viện trưởng; ông Phạm Quang Minh, ông Đỗ Hồng Giang, Phó Viện trưởng; Lãnh đạo Ban Hợp tác quốc tế, Ban Kế hoạch và Quản lý khoa học, Văn phòng và Lãnh đạo các đơn vị trực thuộc Viện NLNTVN ở phía Bắc.
Tại buổi tiếp, thay mặt Lãnh đạo Viện NLNTVN, ông Trần Chí Thành cảm ơn Ngài Phó Tổng Giám đốc IAEA đã nhận lời mời sang thăm và làm việc tại Việt Nam. Viện trưởng Trần Chí Thành cũng cảm ơn sự hỗ trợ, đóng góp của IAEA cho sự phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử ở Việt Nam. Nhân dịp này, Viện trưởng Trần Chí Thành trình bày giới thiệu ngắn gọn về Viện NLNTVN, một số nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn tới cũng như trao đổi về các dự án hợp tác với IAEA.
Viện NLNTVN được thành lập năm 1976, là tổ chức sự nghiệp khoa học và công nghệ hạng đặc biệt trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam, có chức năng thực hiện các hoạt động nghiên cứu phát triển về năng lượng nguyên tử, điện hạt nhân và hỗ trợ kỹ thuật trong quản lý nhà nước về bảo vệ bức xạ và an toàn hạt nhân. Trực thuộc Viện hiện có 3 Viện nghiên cứu, 6 Trung tâm ứng dụng và 3 Ban giúp việc có trụ sở trải dài từ Bắc vào Nam với khoảng 800 nhân sự. Một số nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới của Viện: triển khai Dự án Trung tâm Nghiên cứu Khoa học và Công nghệ Hạt nhân (CNST); tham gia xây dựng quy hoạch ứng dụng NLNT giai đoạn 2020-2030 tầm nhìn 2050; thành lập mạng quan trắc và cảnh báo phóng xạ môi trường quốc gia; đề xuất xây dựng trung tâm gia tốc lớn tại khu vực phía Bắc; xây dựng năng lực chuyển giao công nghệ chế tạo eBeam; thành lập trung tâm đất hiếm; xây dựng các phòng thí nghiệm cho phân tích thủy nhiệt và an toàn v.v.. Hiện nay, Viện NLNTVN đang triển khai Dự án CNST với Tập đoàn Năng lượng nguyên tử quốc gia Liên bang Nga (ROSATOM) với cấu phần chính là Lò phản ứng nghiên cứu có công suất 10 MWt (có khả năng nâng cấp lên 15 MWt) và các hệ thống công nghệ, phòng thí nghiệm và thiết bị. Ngày 30/11/2023, hai bên đã ký Hợp đồng lập Báo cáo FS và Hồ sơ phê duyệt địa điểm với thời gian thực hiện dự kiến trong 18 tháng. Hiện đã bắt đầu triển khai Hợp đồng cũng như tiếp tục lựa chọn nhà thầu cho lập Báo cáo đánh giá tác động môi trường, các gói thầu phụ trợ rà phá bom mìn, thẩm tra Phương án kỹ thuật khảo sát, tư vấn giám sát khảo sát.
Dự án Hỗ trợ kỹ thuật VIE1011 giai đoạn 2024-2025 của IAEA đang hỗ trợ Việt Nam ở giai đoạn nghiên cứu, đánh giá địa điểm và lập báo cáo khả thi. Đề nghị IAEA tiếp tục hỗ trợ việc triển khai Dự án, trước mắt ở giai đoạn phê duyệt địa điểm, sau đó tới giai đoạn cấp phép xây dựng. Ông Trần Chí Thành đặc biệt cảm ơn sự hỗ trợ của IAEA đối với Viện NLNTVN trong các lĩnh vực:
– Trong khuôn khổ Hiệp định Hợp tác vùng (RCA): Với vai trò là cơ quan điều phối Hiệp định RCA của Việt Nam, Viện NLNTVN hiện đang điều phối 36 dự án IAEA/RCA (RAS) từ năm 2018 đến nay, trong đó chủ trì thực hiện 22/36 dự án (trong đó có 01 Dự án làm Lead Country). Cảm ơn IAEA hỗ trợ Việt Nam đảm nhận thành công vai trò Chủ tịch RCA giai đoạn 2022-2023, với sự kiện nổi bật là tổ chức Hội nghị RCA cấp Bộ trưởng vào tháng 9/2022 tại Viên, Áo, đánh dấu mốc kỷ niệm 50 năm RCA. Hiện nay, Việt Nam cũng đang nỗ lực cùng nhóm Chủ tịch RCA thúc đẩy các kế hoạch hành động để triển khai Tuyên bố Hội nghị RCA cấp Bộ trưởng: Đề xuất thành lập các Viện nghiên cứu hạt nhân quốc gia (NNRIs) và Diễn dàn chuyển giao công nghệ hạt nhân trong RCA. Đối với Chương trình Học bổng RCA do Việt Nam chủ trì xây dựng Báo cáo Nghiên cứu khả thi, tuy không được các nước RCA nhất trí thông qua thực hiện, Việt Nam mong muốn IAEA xem xét thông qua các hình thức khác có thể tiếp tục phát triển, thúc đẩy các chương trình đào tạo thạc sỹ, tiến sỹ về khoa học và công nghệ hạt nhân trong khu vực.
– Về các dự án VIE, RAS (non-RCA) và INT: Giai đoạn từ 2018 tới nay, Viện NLNTVN đã được IAEA trực tiếp hỗ trợ 05 dự án quốc gia VIE với tổng kinh phí gần 800,000 EUR (03 dự án về lò phản ứng nghiên cứu, 01 dự án về kỹ thuật đánh dấu đồng vị nghiên cứu nước và 01 dự án về NDT); 12 dự án Non-RCA và 03 dự án liên vùng INT với tổng kinh phí gần 12 triệu Euro cho tất cả các nước thành viên trong đó có Việt Nam. Việt Nam cử Viện NLNTVN là đầu mối tham gia sáng kiến NUTECH Plastic: theo đó Viện cử chuyên gia tích cực tham gia RAS 7038 nhằm xây dựng mạng lưới quan trắc vi nhựa; triển khai đề tài cấp Bộ xây dựng phương pháp nhận diện vi nhựa trên cơ sở sử dụng các thiết bị tiếp nhận được từ RAS 7038; ký hợp đồng CRP với IAEA nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật hạt nhân xác định vi nhựa trong đất nông nghiệp.
– Các Thỏa thuận hợp tác ba bên giữa IAEA – Việt Nam – Lào/Campuchia: Viện NLNTVN đã hỗ trợ Lào xây dựng Trung tâm thử nghiệm không phá hủy và kỹ thuật hạt nhân đầu tiên. Trong các năm qua, Viện NLNTVN đã tiếp nhận khoảng 25 lượt cán bộ của Lào và Campuchia sang đào tạo, tham quan khoa học về các lĩnh vực NDT, chiếu xạ thực phẩm, đo liều cá nhân, hiệu chuẩn thiết bị đo bức xạ, quan trắc phóng xạ môi trường, kho lưu trữ nguồn phóng xạ đã qua sử dụng; đã 02 đoàn chuyên gia tới Lào và Campuchia tham quan, khảo sát tình hình và đưa ra khoảng 60 khuyến nghị cho cả hai quốc gia nhằm nâng cao năng lực phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử. Kết quả cuộc họp các bên cuối tháng 2/2024 tại Vienna đã thống nhất Action plan cho giai đoạn 2024-2025, trong đó Việt Nam sẽ giúp Lào/Campuchia trong chiếu xạ, NDT, hạ tầng an toàn bức xạ, kiểm soát ung thư, chiếu xạ đột biến giống cây trồng và ứng dụng kỹ thuật SIT diệt trừ côn trùng gây hại cây trồng. Việt Nam cũng sẵn sàng giúp Lào/Campuachia đào tạo Thạc sỹ hoặc Tiến sỹ thông qua hợp tác giữa các Chính phủ, cũng như sử dụng kinh phí của IAEA.
– Dự án quốc tế về lò phản ứng hạt nhân và chu trình nhiên liệu tiên tiến (INPRO) đã cung cấp cho Việt Nam công cụ tính toán ASENES và các khóa đào tạo nâng cao năng lực liên quan. Hiện tại Viện cùng với sự tham gia của VAEA, PECC2, PECC1 đang triển khai 02 đề tài nghiên cứu cũng như hợp tác với INPRO để sử dụng các công cụ này cho tính toán một số kịch bản năng lượng nhằm hỗ trợ đề xuất chính sách phát triển ĐHN giai đoạn tới.
Hiện tại, Viện NLNTVN đang làm việc với TCAP/IAEA đề xuất sáng kiến thành lập Mạng chiếu xạ thực phẩm quốc tế (iFINE) nhằm thiết lập nền tảng trao đổi chia sẻ thông tin, thúc đẩy ứng dụng chiếu xạ trong bảo quản thực phẩm và kiểm dịch, nâng cao năng lực vận hành hiệu quả và an toàn các công nghệ chiếu xạ tiên tiến, thúc đẩy chuyển giao công nghệ và cải tiến công nghệ, thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm chiếu xạ, tăng cường nhận thức đúng và sự chấp nhận của công chúng về sử dụng thực phẩm chiếu xạ. Đề xuất IAEA hỗ trợ triển khai thông qua 01 dự án RAS giai đoạn 2026-2029. Ngoài ra, đề nghị IAEA tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong các hoạt động: Làm Nghiên cứu khả thi thành lập Tổ hợp máy gia tốc quy mô lớn ở khu vực phía Bắc Việt Nam dự kiến thông qua 01 dự án VIE giai đoạn 2026-2027.
Phát biểu tại buổi làm việc, ông Hua Liu bày tỏ sự vui mừng với những kết quả nổi bật trong ứng dụng kỹ thuật hạt nhân vào các hoạt động kinh tế – xã hội những năm qua của Việt Nam nói chung và Viện NLNTVN nói riêng trong lĩnh vực y tế, công nghiệp, nông nghiệp, môi trường… Ông Hua Liu đánh giá cao và biểu dương sự tham gia tích cực của Việt Nam kể từ khi trở thành thành viên chính thức của IAEA vào năm 1978, Việt Nam đã 5 lần ứng cử, đảm nhiệm vị trí thành viên Hội đồng thống đốc và có những đóng góp quan trọng cho IAEA trong việc giải quyết các vấn đề chính trị và hỗ trợ kỹ thuật đáp ứng mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu. Ông Hua Liu giới thiệu tổng quan và nhấn mạnh đến một số chương trình nghị sự hiện nay của IAEA như: NUTECH Plastic (quan trắc và giảm thiểu vi nhựa trong đại Dương), ZODIAC (kiểm soát bệnh truyền nhiễm lây từ động vật sang người), Atoms4Food (tăng cường sản xuất lương thực và an toàn thực phẩm), Rays of Hope (kiểm soát và giảm thiểu ung thư), Atoms4NetZero (năng lượng hạt nhân giúp giảm thiểu biến đổi khí hậu) và bày tỏ mong muốn Việt Nam sẽ ngày càng đẩy mạnh chương trình hợp tác kỹ thuật với IAEA hơn nữa góp phần thúc đẩy ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình.
Nhân dịp này, ông Hua Liu sẽ có buổi tiếp kiến với Lãnh đạo Chính phủ và Lãnh đạo các Bộ: Khoa học và Công nghệ, Y tế, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhằm tăng cường hợp tác và thúc đẩy sự tham gia của Việt Nam vào một số sáng kiến gần đây của IAEA.
Nguồn: Nguyễn Thị Thu Hà, Vinatom
